I. GIỚI THIỆU CHUNG VỀ ĐẤT PHÈN Ở MIỀN TÂY
1. Đất phèn là gì?
Đất phèn là loại đất bị nhiễm các hợp chất sắt (Fe), nhôm (Al), lưu huỳnh (S), đặc biệt là axit sulfuric (H₂SO₄) do quá trình oxy hóa pyrit trong điều kiện thiếu oxy. Khi tiếp xúc không khí, các hợp chất này bị oxy hóa, giải phóng axit mạnh gây chua đất, ảnh hưởng nghiêm trọng đến cây trồng.
2. Nguyên nhân hình thành đất phèn
Đất phèn hình thành chủ yếu trong các vùng trũng thấp, hệ thống thoát nước kém như vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Các lớp đất giàu sunfua sắt (FeS₂) bị yếm khí lâu ngày, khi bị khai hoang hoặc thay đổi thủy văn sẽ oxy hóa và tạo axit.
3. Phân loại đất phèn
-
Đất phèn hoạt động: Có pH < 4,5, biểu hiện rõ rệt độc tố sắt, nhôm.
-
Đất phèn tiềm tàng: Chưa biểu hiện phèn ngoài bề mặt nhưng khi canh tác sẽ lộ phèn.
4. Địa bàn phân bố đất phèn ở miền Tây
Đất phèn phân bố nhiều tại:
-
Kiên Giang, An Giang
-
Long An, Đồng Tháp
-
Trà Vinh, Sóc Trăng, Cà Mau
-
Một phần Hậu Giang, Bạc Liêu
Tổng diện tích đất phèn miền Tây hơn 1.6 triệu ha – chiếm ~45% đất canh tác toàn vùng.
II. TÁC HẠI CỦA ĐẤT PHÈN ĐẾN NÔNG NGHIỆP
1. Làm chua đất, giảm pH nghiêm trọng
pH đất phèn có thể xuống tới 3.5–4.0. Điều này làm giảm khả năng hấp thu dinh dưỡng của cây trồng, đặc biệt là lân, kali và vi lượng.
2. Ngộ độc kim loại nặng
Đất phèn giải phóng các ion Fe²⁺, Al³⁺ gây ngộ độc rễ, làm rễ thâm đen, hư thối. Lúa thường bị vàng lá, chậm phát triển, kém đẻ nhánh.
3. Ứ đọng nước – thiếu oxy
Do đất phèn thường ở vùng trũng nên dễ bị úng, tạo điều kiện cho vi khuẩn yếm khí phát triển, khiến cây dễ bị chết rễ, thối thân.
4. Giảm năng suất – tăng chi phí sản xuất
Nông dân phải chi nhiều tiền để cải tạo đất, bổ sung phân hữu cơ, vôi, chế phẩm vi sinh – nhưng hiệu quả vẫn không ổn định nếu xử lý sai cách.
III. NHẬN BIẾT ĐẤT PHÈN VÀ MỨC ĐỘ NHIỄM PHÈN
1. Quan sát thực tế
-
Màu đất xám đen, có vệt vàng, cam gỉ sắt
-
Mùi hôi tanh, mùi trứng thối (H₂S)
-
Nước rỉ ra có màu vàng đậm, chua gắt
2. Sử dụng thiết bị đo pH
-
Đo bằng giấy quỳ tím, máy đo pH cầm tay
-
Nếu pH < 5 thì đất có nguy cơ nhiễm phèn
3. Dấu hiệu trên cây trồng
-
Vàng lá, đọt non xoăn, cháy lá
-
Rễ cây bị đen, teo nhỏ
-
Cây còi cọc, năng suất thấp
IV. CÁC BIỆN PHÁP TRUYỀN THỐNG XỬ LÝ ĐẤT PHÈN
1. Rửa phèn bằng nước mưa hoặc nước ngọt
Dùng nước tự nhiên cuốn trôi phèn, giảm độc tố. Áp dụng hiệu quả sau mùa khô hoặc vào đầu mùa mưa.
2. Lên liếp cao – thoát nước
Rất phổ biến khi trồng cây ăn trái. Liếp cao giúp rễ thoáng khí, giảm phèn nổi. Nên kết hợp mương rãnh thoát nước chủ động.
3. Cày ải, phơi đất
Để lớp đất mặt khô, tăng cường quá trình oxy hóa nhẹ, giúp phèn bị phân giải dần. Nên cày trước mùa mưa khoảng 2 tháng.
4. Trồng cây che phủ đất
Dùng cây họ đậu, cỏ vetiver, muồng cải tạo… giúp bảo vệ đất khỏi bốc hơi, rửa trôi và cải thiện kết cấu đất.
V. PHƯƠNG PHÁP HIỆN ĐẠI XỬ LÝ ĐẤT PHÈN HIỆU QUẢ
1. Bón vôi nông nghiệp và vôi Dolomite
-
Trung hòa axit trong đất
-
Nâng pH lên ngưỡng an toàn (5.5–6.5)
-
Liều lượng: 500–1.500kg/ha tùy mức độ phèn
-
Vôi Dolomite TPN có thêm Mg, giúp cây trồng phát triển mạnh
2. Sử dụng phân hữu cơ hoai mục
Tăng cường hệ vi sinh vật đất, cải thiện cấu trúc và giữ nước, giữ ẩm. Có thể phối hợp với phân gà, phân bò hoai.
3. Dùng chế phẩm sinh học
Một số sản phẩm cải tạo đất phèn như:
-
Combi Plus+: Hòa tan sắt, khử độc phèn, phục hồi rễ cây bị cháy
-
Nano Vô Gạo: Kích hoạt hệ vi sinh vật có lợi, ổn định pH, tăng khả năng hấp thu dinh dưỡng
4. Canh tác luân canh hoặc cây chống chịu phèn
-
Luân canh lúa – đậu, mè để cải tạo đất
-
Trồng cây ngắn ngày như rau muống, cỏ vetiver giúp đất thoáng khí, giảm độc
VI. MẸO XỬ LÝ ĐẤT PHÈN CHO CÁC LOẠI CÂY TRỒNG
1. Cây lúa
-
Bón lót vôi trước 2–3 tuần
-
Sử dụng giống lúa kháng phèn như OM5451, OM4900
-
Bón phân hữu cơ + chế phẩm Nano Vô Gạo
2. Cây có múi (cam, quýt, bưởi)
-
Lên liếp cao 30–60cm
-
Trộn phân chuồng hoai mục + vôi + tro trấu
-
Sử dụng Combi Plus định kỳ 30–45 ngày
3. Mít, sầu riêng
-
Cải tạo đất trước trồng bằng vôi Dolomite và phân hữu cơ
-
Dùng chế phẩm sinh học xử lý phèn tầng sâu
-
Tưới nhỏ giọt để kiểm soát độ ẩm
4. Cây ngắn ngày
-
Trồng rau muống, rau cải, cỏ đậu… để cải tạo đất
-
Cày bừa sau mỗi vụ để rửa phèn
VII. QUY TRÌNH CẢI TẠO ĐẤT PHÈN THEO VỤ
Trước vụ
-
Bón vôi, phơi đất
-
Lấy mẫu đất đo pH
-
Xới đất, lên liếp
Trong vụ
-
Bón phân hữu cơ + chế phẩm vi sinh
-
Theo dõi pH định kỳ
-
Kiểm soát độ ẩm đất
Sau vụ
-
Trồng cây phủ đất, cải tạo sinh học
-
Vệ sinh đồng ruộng, chuẩn bị mùa vụ tiếp theo
VIII. NHỮNG SAI LẦM CẦN TRÁNH
-
Bón vôi sai liều lượng
-
Bón vôi và phân hóa học cùng lúc
-
Không kiểm tra pH thường xuyên
-
Không kết hợp hữu cơ và vi sinh
XI. KẾT LUẬN & LIÊN HỆ
Đất phèn là thách thức lớn với nông nghiệp miền Tây, nhưng nếu hiểu đúng bản chất và áp dụng đúng biện pháp cải tạo – kết hợp giữa truyền thống và hiện đại – thì hoàn toàn có thể xử lý hiệu quả và bền vững.
👉 Liên hệ ngay Tân Phú Nông để biết thêm nhiều mẹo trồng cây và cách xử lý đất phèn hiệu quả nhé bà con
📍 Địa chỉ: 103/101, đường Trần Vĩnh Kiết, phường An Bình, quận Ninh Kiều, thành phố Cần Thơ, Việt Nam
📧 Email: tanphunongcantho@gmail.com
📞 Hotline: 039 733 4979
🌐 Website: Home – Tân Phú Nông
📘 Fanpage: Nông Nghiệp Tân Phú Nông
