Trong lòng Đồng bằng sông Cửu Long, đất phèn miền tâylà một thử thách không nhỏ đối với người nông dân khi muốn phát triển cây ăn trái. Tuy nhiên, với những kỹ thuật cải tạo và canh tác phù hợp, việc biến vùng đất khó khăn này thành những vườn cây trĩu quả không còn là điều bất khả thi. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn những mẹo quý báu để trồng cây ăn trái, đặc biệt là bưởi và sầu riêng, trên đất phèn miền Tây, giúp bà con nông dân đạt được năng suất cao và bền vững.
Trong lòng Đồng bằng sông Cửu Long, đất phèn là một thử thách không nhỏ đối với người nông dân khi muốn phát triển cây ăn trái. Tuy nhiên, với những kỹ thuật cải tạo và canh tác phù hợp, việc biến vùng đất khó khăn này thành những vườn cây trĩu quả không còn là điều bất khả thi. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn những mẹo quý báu để trồng cây ăn trái, đặc biệt là bưởi và sầu riêng, trên đất phèn miền Tây, giúp bà con nông dân đạt được năng suất cao và bền vững.
Trồng Cây Ăn Trái, Bưởi, Sầu Riêng Trên Đất Phèn Miền Tây Liệu Có Khó Khăn?
Đất phèn, hay còn gọi là đất chua, là một loại đất có độ pH thấp (thường dưới 4,5), chứa nhiều ion độc hại như Al$^{3+}^{2+}_4^{2-}$ gây ức chế sự phát triển của rễ cây và cản trở quá trình hấp thụ dinh dưỡng. Ở Đồng bằng sông Cửu Long, diện tích đất phèn chiếm một tỷ lệ đáng kể, đặt ra nhiều thách thức cho ngành nông nghiệp. Tuy nhiên, với sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật và kinh nghiệm đúc kết từ thực tiễn, nhiều loại cây ăn trái đã và đang được trồng thành công trên loại đất này, mang lại hiệu quả kinh tế cao cho bà con.
I. Hiểu Rõ Về Đất Phèn Và Tác Hại Của Nó Đối Với Cây Trồng
Để có thể canh tác hiệu quả trên đất phèn, trước tiên chúng ta cần nắm vững những đặc điểm và tác hại của nó.
1.1. Đất Phèn Là Gì?
Đất phèn là loại đất hình thành ở những vùng trũng thấp, ngập nước thường xuyên, có hàm lượng vật liệu chứa lưu huỳnh cao. Khi vật liệu này bị oxy hóa, axit sulfuric (H$_2_4$) được tạo ra, làm đất trở nên chua gắt. Đất phèn được phân loại dựa trên mức độ chua và thành phần hóa học, bao gồm đất phèn hoạt động (có pH rất thấp, độc tố cao) và đất phèn tiềm tàng (đất chưa bị oxy hóa hoàn toàn nhưng có nguy cơ hóa phèn khi được khai thác).
1.2. Tác Hại Của Đất Phèn Đối Với Cây Trồng
Gây độc cho cây: Các ion Al$^{3+}^{2+}^{2+}$ tự do trong đất phèn có nồng độ cao, gây ngộ độc cho rễ cây, làm rễ bị đen, thối, hạn chế khả năng hấp thụ nước và dinh dưỡng.
Hạn chế hấp thu dinh dưỡng: Môi trường pH thấp làm cố định các chất dinh dưỡng thiết yếu như lân (P), kali (K), canxi (Ca), magiê (Mg), khiến cây không thể hấp thụ được mặc dù trong đất có thể vẫn còn.
Ảnh hưởng đến vi sinh vật có lợi: Đất quá chua khiến các vi sinh vật có lợi trong đất bị tiêu diệt hoặc hoạt động kém hiệu quả, làm giảm khả năng phân hủy chất hữu cơ và chuyển hóa dinh dưỡng.
Giảm năng suất và chất lượng: Cây trồng sinh trưởng còi cọc, yếu ớt, dễ bị sâu bệnh tấn công, dẫn đến năng suất thấp và chất lượng nông sản kém.
II. Các Biện Pháp Cải Tạo Đất Phèn Hiệu Quả
Cải tạo đất phèn là bước quan trọng hàng đầu để đảm bảo cây trồng có môi trường sống và phát triển tốt. Có nhiều biện pháp cải tạo đất phèn, thường được áp dụng kết hợp để đạt hiệu quả tối ưu.
2.1. Biện Pháp Thủy Lợi: Rửa Phèn, Hạ Mực Nước Ngầm
Đây là biện pháp cốt lõi và quan trọng nhất đối với đất phèn ở Đồng bằng sông Cửu Long.
-
Đắp đê bao, bờ bao: Ngăn chặn nước mặn xâm nhập và giữ nước ngọt để rửa phèn.
-
Xây dựng hệ thống kênh mương: Thiết kế hệ thống kênh mương, rãnh thoát nước khoa học, đảm bảo khả năng tưới tiêu, tháo chua, rửa mặn hiệu quả. Kênh cấp nước ngọt và kênh tiêu nước chua cần được bố trí riêng biệt.
-
Cày sâu, phơi ải: Sau khi thu hoạch hoặc trước khi trồng, tiến hành cày sâu (20-30cm) và phơi ải đất. Biện pháp này giúp oxy hóa các hợp chất lưu huỳnh, sau đó dùng nước tưới hoặc nước mưa để rửa trôi axit và độc tố ra khỏi tầng đất mặt.
-
Lên liếp, đắp mô: Đối với cây ăn trái, đặc biệt là bưởi và sầu riêng, việc lên liếp hoặc đắp mô cao là rất cần thiết. Mô hoặc liếp cao giúp nâng tầng đất mặt lên khỏi mạch nước ngầm nhiễm phèn, tạo không gian cho rễ cây phát triển, đồng thời giúp thoát nước tốt, tránh ngập úng. Chiều rộng liếp từ 5-8m, chiều dài tùy theo diện tích vườn, nhưng không quá 30m để dễ quản lý nước. Khi đào mương, cần chú ý không đưa lớp đất phèn sâu lên bề mặt liếp.
2.2. Biện Pháp Bón Vôi: Trung Hòa Axit
Bón vôi là biện pháp hữu hiệu để trung hòa độ chua của đất, nâng độ pH và giảm độc tố Al$^{3+}^{2+}$.
Loại vôi sử dụng: Các loại vôi nông nghiệp như vôi bột (CaCO$_3$), vôi tôi (Ca(OH)), vôi nung (CaO) hoặc dolomite (CaMg(CO$_3$)). Nên ưu tiên vôi xám chứa cả Ca và Mg để bổ sung dinh dưỡng.
Liều lượng và cách bón: Liều lượng vôi cần bón phụ thuộc vào độ chua của đất và loại cây trồng. Thông thường, với đất phèn nặng, có thể bón từ 1-2 tấn vôi/ha. Vôi nên được rải đều trên bề mặt đất, sau đó cày xới nhẹ hoặc xới trộn vào đất khoảng 5-10cm. Sau khi bón vôi, cần tưới đủ ẩm để vôi hòa tan và phát huy tác dụng.
Thời điểm bón: Tốt nhất nên bón vôi vào cuối mùa khô hoặc đầu mùa mưa, sau khi đã thu hoạch. Lưu ý, không bón vôi cùng lúc với phân hữu cơ hoặc phân hóa học có chứa đạm, lân vì vôi có thể làm giảm hiệu quả của các loại phân này. Nên cách nhau ít nhất 7-10 ngày.
2.3. Biện Pháp Bón Phân: Cải Thiện Độ Phì Nhiêu
Phân hữu cơ: Bón phân hữu cơ hoai mục như phân chuồng, phân xanh, tro trấu, xơ dừa với lượng lớn (20-30 tấn/ha) trước khi trồng. Phân hữu cơ giúp tăng hàm lượng mùn, cải thiện cấu trúc đất, tăng khả năng giữ nước và dinh dưỡng, đồng thời cung cấp môi trường cho vi sinh vật có lợi phát triển.
Phân lân: Bón lân nung chảy (supe lân) hoặc lân Văn Điển là rất quan trọng trên đất phèn. Lân có tác dụng khử độc Al, Fe, đồng thời nâng cao pH đất. Lượng lân bón lót có thể lên tới 0,5-1 kg/gốc (đối với cây lâu năm).
Phân vi sinh: Sử dụng các loại phân bón chứa vi sinh vật đối kháng (như Trichoderma), vi sinh vật cố định đạm, phân giải lân để cải thiện hệ sinh thái đất, giúp cây hấp thụ dinh dưỡng tốt hơn.
Phân vô cơ cân đối: Sử dụng phân NPK với tỷ lệ phù hợp, chú ý bổ sung các nguyên tố trung vi lượng như Ca, Mg, Bo, Zn… Cần tránh các loại phân có gốc SO$_4$ (sulfat) như đạm SA (sulfat amon) hoặc kali sulfat, vì chúng có thể làm tăng độ chua của đất. Ưu tiên đạm urea, lân super, kali clorua.
2.4. Chọn Giống Cây Trồng Phù Hợp
Đây là yếu tố then chốt quyết định sự thành công khi trồng cây trên đất phèn. Cần ưu tiên các giống cây có khả năng chịu phèn, mặn tốt hoặc có bộ rễ khỏe, thích nghi được với điều kiện khắc nghiệt.
-
Đối với bưởi: Các giống bưởi da xanh ghép trên gốc bưởi lông, bưởi chua hoặc cam mật có khả năng chịu phèn khá tốt. Gốc ghép tốt giúp cây chống chịu tốt hơn với điều kiện bất lợi của đất.
-
Đối với sầu riêng: Sầu riêng là cây tương đối mẫn cảm với đất phèn. Tuy nhiên, một số giống sầu riêng Ri6, Monthong khi được ghép trên gốc sầu riêng hạt hoặc sầu riêng dại (ví dụ sầu riêng hột địa phương) có thể thích nghi tốt hơn. Quan trọng nhất là phải có biện pháp cải tạo đất triệt để trước khi trồng.
III. Kỹ Thuật Trồng Và Chăm Sóc Bưởi Trên Đất Phèn
Bưởi là một trong những loại cây ăn trái chủ lực ở miền Tây và có khả năng thích nghi khá tốt với đất phèn nếu được chăm sóc đúng cách.
3.1. Chuẩn Bị Đất Và Làm Mô Trồng
Lên liếp: Đất phèn cần được lên liếp cao và rộng. Chiều rộng liếp khoảng 5-8m, chiều cao liếp từ 50-70cm so với mặt mương. Mặt liếp cần được xẻ rãnh thoát nước phụ để tránh ứ đọng nước cục bộ.
Đắp mô: Trên liếp, đào hố và đắp mô nổi cao khoảng 30-50cm, đường kính 0.8-1m. Khi đắp mô, trộn đều đất với vôi bột (0.5-1 kg/mô), phân hữu cơ hoai mục (20-30 kg/mô), và lân (0.5-1 kg/mô).
Thời gian chuẩn bị: Nên chuẩn bị đất và mô trước khi trồng ít nhất 1-2 tháng để đất ổn định, phân bón phân hủy và độc tố được rửa trôi bớt.
3.2. Mật Độ Và Khoảng Cách Trồng
Tùy thuộc vào giống bưởi và điều kiện đất đai, khoảng cách trồng phổ biến là 4x5m hoặc 5x5m. Khoảng cách này đảm bảo đủ ánh sáng và không gian cho cây phát triển tán, cũng như thuận tiện cho việc chăm sóc và thu hoạch.
Có thể trồng xen canh cây ngắn ngày trong 2-3 năm đầu để tận dụng đất và tăng thu nhập, đồng thời giúp cải tạo đất.
3.3. Kỹ Thuật Trồng Cây
Chọn cây giống: Chọn cây giống khỏe mạnh, không sâu bệnh, có gốc ghép rõ ràng và bầu rễ phát triển tốt. Cây ghép phải liền mạch, mắt ghép không bị tổn thương.
Đặt cây: Đào một hố nhỏ ở giữa mô, đặt bầu cây vào sao cho mặt bầu ngang bằng hoặc cao hơn mặt mô một chút. Cẩn thận xé bỏ túi bầu, tránh làm vỡ bầu đất.
Lấp đất và tưới nước: Lấp đất nhẹ nhàng xung quanh gốc, nén chặt để cây đứng vững. Tưới đẫm nước sau khi trồng để đất bám chặt vào rễ.
3.4. Chăm Sóc Định Kỳ
Tưới nước: Trong mùa khô, cần tưới nước thường xuyên và đầy đủ, đặc biệt là giai đoạn cây ra hoa, đậu trái. Đảm bảo nước tưới là nước ngọt.
Bón phân:
Giai đoạn kiến thiết cơ bản (1-3 năm đầu): Bón phân hữu cơ định kỳ 3-4 tháng/lần (5-10 kg/cây/lần). Bón bổ sung NPK cân đối, ưu tiên lân và kali để cây phát triển bộ rễ và thân cành khỏe mạnh.
Giai đoạn kinh doanh (từ năm thứ 4 trở đi): Tăng cường phân hữu cơ (15-20 kg/cây/lần) và phân NPK theo từng giai đoạn sinh trưởng của cây (trước khi ra hoa, đậu trái, nuôi trái, sau thu hoạch).
Bón vôi định kỳ: Hàng năm, sau khi thu hoạch hoặc vào đầu mùa mưa, bón bổ sung vôi (0.5-1 kg/cây) để duy trì pH đất ổn định.
Cắt tỉa tạo tán: Thường xuyên cắt tỉa cành tăm, cành vượt, cành sâu bệnh, cành khô để tạo tán thông thoáng, giúp cây tập trung dinh dưỡng nuôi trái và hạn chế sâu bệnh.
Phòng trừ sâu bệnh: Theo dõi vườn thường xuyên để phát hiện sớm và phòng trừ các loại sâu bệnh hại bưởi như sâu vẽ bùa, rệp sáp, nhện đỏ, bệnh vàng lá thối rễ, ghẻ sẹo, nứt thân xì mủ…
IV. Kỹ Thuật Trồng Và Chăm Sóc Sầu Riêng Trên Đất Phèn
Sầu riêng là loại cây trồng khó tính, đặc biệt nhạy cảm với đất phèn và ngập úng. Tuy nhiên, với kỹ thuật canh tác tiên tiến, nhiều nông dân miền Tây đã thành công với loại cây này.
4.1. Chuẩn Bị Đất Và Mô Trồng
Thủy lợi: Đây là yếu tố sống còn đối với sầu riêng trên đất phèn. Hệ thống kênh mương phải đảm bảo khả năng tưới tiêu chủ động, có thể tháo cạn nước khi cần thiết để tránh ngập úng rễ.
Lên mô siêu cao: Sầu riêng cần mô trồng rất cao, ít nhất 0.8-1m so với mặt mương và đường kính mô 2-3m khi cây trưởng thành. Lớp đất mặt trên mô phải là đất phù sa tốt, giàu dinh dưỡng, không lẫn đất phèn. Nhiều nơi còn lót gạch hoặc vật liệu thoát nước tốt dưới đáy mô để ngăn rễ ăn xuống tầng đất phèn.
Cải tạo mô: Trộn kỹ đất đắp mô với vôi (1-2 kg/mô), phân hữu cơ hoai mục (30-50 kg/mô), và lân nung chảy (1-2 kg/mô). Có thể trộn thêm tro trấu, xơ dừa để tăng độ tơi xốp.
Thời gian chuẩn bị: Nên chuẩn bị mô trước khi trồng ít nhất 2-3 tháng, hoặc thậm chí lâu hơn để mô ổn định và đất được cải tạo triệt để.
4.2. Mật Độ Và Khoảng Cách Trồng
Sầu riêng thường được trồng với khoảng cách 8x8m hoặc 9x9m, tùy thuộc vào giống và điều kiện canh tác. Mật độ thưa hơn bưởi để đảm bảo không gian phát triển cho cây.
4.3. Kỹ Thuật Trồng Cây
Chọn cây giống: Chọn cây giống sầu riêng khỏe mạnh, không sâu bệnh, có chiều cao phù hợp, đường kính thân cây lớn và gốc ghép tốt (sầu riêng hạt địa phương hoặc gốc ghép chuyên dụng).
Trồng cây: Đặt bầu cây nhẹ nhàng vào giữa hố đã đào trên đỉnh mô, sao cho mặt bầu cao hơn mặt mô khoảng 5-10cm để tránh nước đọng ở gốc. Lấp đất và nén chặt.
Chống đỡ và che chắn: Sau khi trồng, cần cắm cọc cố định cây để tránh gió lay làm lung lay rễ. Che chắn bằng lưới hoặc vật liệu phù hợp để bảo vệ cây con khỏi nắng gắt và giúp cây non thích nghi tốt hơn.
4.4. Chăm Sóc Định Kỳ
Tưới nước: Sầu riêng rất cần nước, nhưng lại không chịu được ngập úng. Cần tưới nước đều đặn, đủ ẩm trong mùa khô, đặc biệt là giai đoạn ra hoa, đậu trái. Hệ thống tưới nhỏ giọt hoặc tưới phun mưa là lựa chọn tối ưu. Vào mùa mưa, cần kiểm soát mực nước trong mương và đảm bảo thoát nước tốt.
Bón phân:
Giai đoạn kiến thiết cơ bản: Bón phân hữu cơ (20-40 kg/cây/năm), chia làm nhiều đợt. Bổ sung NPK cân đối, ưu tiên lân để phát triển bộ rễ.
Giai đoạn kinh doanh: Tăng cường phân hữu cơ (50-100 kg/cây/năm). Phân NPK cần điều chỉnh theo từng giai đoạn:
Trước khi ra hoa: Bón phân có hàm lượng lân và kali cao để kích thích ra hoa.
Giai đoạn đậu trái và nuôi trái: Tăng cường kali và canxi để trái lớn nhanh, chất lượng tốt.
Sau thu hoạch: Bón phân hữu cơ và NPK cân đối để phục hồi sức cây.
Bón vôi và các chất cải tạo đất: Định kỳ hàng năm bón vôi (1-2 kg/cây), có thể kết hợp với các chế phẩm sinh học hạ phèn để duy trì môi trường đất ổn định.
Cắt tỉa tạo tán: Sầu riêng cần được cắt tỉa tạo tán hợp lý từ nhỏ để có bộ khung chắc khỏe, thông thoáng, dễ chăm sóc và thu hoạch. Loại bỏ cành tăm, cành sâu bệnh, cành mọc xiên.
Quản lý cỏ dại: Giữ sạch cỏ xung quanh gốc nhưng có thể để cỏ ngắn trong liếp để giữ ẩm và hạn chế xói mòn.
Phòng trừ sâu bệnh: Sầu riêng dễ bị một số bệnh như xì mủ, nứt thân, thối rễ, cháy lá… và các loại sâu bệnh như rệp sáp, rầy xanh, bọ trĩ. Cần thường xuyên thăm vườn, phát hiện sớm và áp dụng các biện pháp phòng trừ tổng hợp (IPM) để bảo vệ cây.
V. Những Lưu Ý Quan Trọng Khác Khi Trồng Cây Ăn Trái Trên Đất Phèn
Bên cạnh các kỹ thuật cụ thể cho bưởi và sầu riêng, có một số lưu ý chung quan trọng khi canh tác trên đất phèn.
5.1. Thường Xuyên Kiểm Tra Độ pH Đất
Việc kiểm tra độ pH đất định kỳ (2-3 tháng/lần) là cực kỳ quan trọng để đánh giá hiệu quả của các biện pháp cải tạo và điều chỉnh kịp thời. Có thể sử dụng bộ test pH nhanh hoặc gửi mẫu đất đi phân tích tại các trung tâm nông nghiệp.
5.2. Chú Trọng Bổ Sung Trung, Vi Lượng
Đất phèn thường thiếu hụt các nguyên tố trung và vi lượng như canxi, magie, bo, kẽm. Việc bổ sung các nguyên tố này qua phân bón lá hoặc bón gốc là cần thiết để cây phát triển khỏe mạnh, tăng sức đề kháng.
5.3. Sử Dụng Các Chế Phẩm Sinh Học
Các chế phẩm sinh học có chứa vi sinh vật đối kháng, vi sinh vật phân giải chất hữu cơ, hoặc các axit humic, fulvic… có tác dụng rất tốt trong việc cải tạo đất phèn, giúp đất tơi xốp, tăng khả năng hấp thụ dinh dưỡng và giảm độc tố.
5.4. Đào Mương Bờ Phụ Trợ
Ngoài hệ thống kênh mương chính, nên đào thêm các rãnh nhỏ trên liếp hoặc xung quanh gốc cây để giúp nước thoát nhanh hơn vào mùa mưa, hạn chế tối đa tình trạng ngập úng cục bộ.
5.5. Học Hỏi Kinh Nghiệm Địa Phương Và Tham Khảo Chuyên Gia
Mỗi vùng đất phèn có thể có những đặc điểm riêng. Việc học hỏi kinh nghiệm từ những nông dân thành công trong vùng và tham khảo ý kiến của các chuyên gia nông nghiệp là cách tốt nhất để đưa ra những quyết định canh tác phù hợp và hiệu quả.
Kết Luận
Trồng cây ăn trái trên đất phèn miền Tây là một hành trình đòi hỏi sự kiên trì, hiểu biết và áp dụng đúng các biện pháp kỹ thuật. Dù bưởi và sầu riêng là những loại cây có yêu cầu cao về đất đai, nhưng với sự chuẩn bị kỹ lưỡng, cải tạo đất đúng cách, và chăm sóc chu đáo, bà con nông dân hoàn toàn có thể biến những thách thức từ đất phèn thành cơ hội vàng để phát triển kinh tế bền vững, góp phần làm giàu cho quê hương.
Liên hệ ngay để được tư vấn miễn phí nha bà con
CÔNG TY TNHH TMDV TÂN PHÚ NÔNG
Địa chỉ: 103/101 Trần Vĩnh Kiết, Phường An Bình, Quận Ninh Kiều, TP. Cần Thơ
Hotline: 039 733 4979b
Facebook: https://www.facebook.com/nongnghieptanphunong
Website: https://tanphunong.com.vn/
Email: tanphunongcantho@gmail.com
ĐƠN VỊ PHÂN PHỐI CHÍNH THỨC: MITA FARM
Hệ thống phân phối toàn quốc
Chính sách giao hàng nhanh – hỗ trợ kỹ thuật sau bán
